برآورد اثر ترکیب پذیری در کلزا (.brassica napus l) به روش تلاقی لاین × تستر

به منظور بررسی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و همچنین قابلیت توارث در هشت رقم کلزا، ارقام به صورت تلاقی لاین در تستر تلاقی داده شدند. پانزده هیبرید حاصل به همراه هشت والد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1381-82 در ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا، نکا مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی و خصوصی برای اکثر صفات از نظر آماری معنی دار بود، که به ترتیب نشان دهنده تفاوت ارقام از نظر ترکیب پذیری عمومی و تلاقی ها از نظر اثر ترکیب پذیری خصوصی بود. درجه غالبیت بیش از یک و قابلیت توارث عمومی پایین برای صفات، تعداد خورجین در بوته و عملکرد دانه نشان دهنده اثر فوق غالبیت و اهمیت بیشتر اثر غیرافزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی این صفات بود، بنابراین تولید هیبرید در جهت بهره مندی بیشتر از اثر غیرافزایشی ژن های کنترل کننده این صفات قابل توجیه است. برای صفات تعداد روز تا رسیدن، وزن هزار دانه و درصد روغن اثر افزایشی ژن ها در کنترل ژنتیکی خصوصیات مورد مطالعه بیشتر بود، بنابراین روش های اصلاحی در جهت گزینش این صفات مفید خواهد بود. در بین ارقام، کوانتوم و لیگای و در بین تسترها، فوستو دارای ترکیب پذیری عمومی بهتری برای عملکرد و برخی صفات دیگر بودند، بناراین بهره مندی از ارقام مزبور در پروژه های اصلاحی می تواند در دستیابی به تلاقی هایی با عملکرد بالا موثر باشد. تلاقی های فوستو × لیگای بیشترین عملکرد دانه را داشتند و دارای حداقل یک والد با ترکیب پذیری عمومی بالا برای این صفت بودند، بنابراین انتخاب بر مبنای قابلیت ترکیب پذیری عمومی می تواند در دستیابی تلاقی های با ترکیب پذیری مناسب برای عملکرد دانه سودمند باشند. تلاقی ذکر شده ترکیب پذیری خصوصی مثبت برای صفات تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه نیز داشت.